"Kikiw in action"

Kritik Sastra : Manehna, Syarif Amin

Kritik Sastra : “Manéhna, Sjarif Amin”

             Roman “Manéhna” karya Sjarif Amin  alias RH Mohammad Koerdi nu lahir di Warudoyong Ciamis. Ieu miboga tema carita nu geus teu anéh deui sabenerna mah. Kitu ogé karya-karya Sjarif amin séjénna nu miboga téma ngeunaan duriat saperti carpon nu judulna “Handapeun Dapuran Awi” nu aya dina kumpulan carpon sawidak carita pondok. Tema carita ngeunaan duriat anu teu kebat. Tapi dina “Manéhna”, ieu tema téh dicaritakeun kalayan lantip, ngagalindeng manteng ti mimiti nepi ka ahir carita. Diwangun ku kecap-kecap dina ungkara anu lantip. Teu miboga konflik anu kaleuleuwihi atawa dialog anu hog-hag, pacental-cental. Ukur saperti katineung nu disidem sina patinggerentes.

            Sadar atawa teu sadar Sjarif Amin teu mopohokeun salasahiji aspek dasar nu mindeng dippopohokeun ku pangarang séjén, nya éta jalan carita. Biasana pangarang hantem ngagulang gaper perasaanna sorangan sina kumacacang sedeng jalan carita teu enya-enya dipaliré. Antukna kesan nu katitén téh céngéng atawa nepi ka bulat-beulit kaditu kadieu. Komo carita-carita ngeunaan duriat mah. Tapi dina “Manéhna”, Sjarif Amin teu katara samodél kitu. Najan memang ieu roman miboga tema ngeunaan duriat, tapi pan teu katitén aya ungkara nu nunjukkeun rasa ngaliwatan kecap “tresna” atawa “cinta” sacara tersurat ti awal nepi ka ahir carita. Ungkara “Kuring cinta ka manéhna” éstu dideskripsikeun, digalindengkeun kalayan pilihan kecap anu lantip sacara tersirat. Kitu ogé nalika nyaritakeun rasa “sono” anu ngagalindeng ngaliwatan ungkara déskripsi, saperti :

“Jukut urut andiprekna, émok bari ngajambrétan pucuk tatambagan, géléwér nu dipaké sésélékétna, solokan diancrubanana, cukang urut meuntasna..., kabéh ku kuring ditalék. Dihantem dilelekan, sugan aya anu bisa méré raratan. Tapi hiji ogé taya anu bisa ngajawab, henteu némbalan ditanya téh, balem kabéh..

Kokoloyongan, kokotéténgan. Moal boa mun aya nu nyérangkeun mah, kawas si Tumang leungiteun panutan, polah kuring téh. Atawa cara budak leuleungiteun, keur dihantem ditéangan. Ku apik-apikna, mani ngan sirikna teu unggal kalakay salambar-salambar disingkabkeun. Dikoréhan, bari dijampéan “Nyusup mubuy, marangpang numpang...” ”

            Salasahiji hal anu béda tina ieu roman téh, nya éta ngeunaan tokoh nu jadi lalakon dina ieu carita. Ilaharna carita kapan kudu aya tokohna. Puguh saha-sahana, puguh si A jeung si B-na. Tapi dina ieu roman mah tokoh utamana teu disebutkeun saha-sahana. Ngan ukur aya “kuring” jeung “manéhna”. Teu aya katerangan saha ari ngaran “kuring” jeung saha ngaran “manéhna”. Ngan ukur aya katerangan nu nyebutkeun inisialna wungkul. Kieu ungkarana :

“........ Karasa leungeun ngodok pésak ngarampaan péso meunang meuli ss “Hallermann”. Mutiara lakop gagangna téh. Péso tokel paranti moro nyalancip, nya ramping. Keur mimiti aya waja bodas anu tara tai hiangan, buatan Jérman. Teu nyaah ieuh dipaké nurihan cadas anu teuas téh. Nyieun aksara dina karang: S.A.”

            Lian ti éta lamun téa mah ceuk Abdullah Mustappa, ieu roman téh lir ibarat sora nu ngagalindeng, da ku enyana atuh. Ti mimiti maca nepi ka ahir deui  éstu angger manteng wanda katut iramana. Éstu méré déskripsi anu sahinasna tapi genah, mernah sarta teu bulat beulit sagala disebutan. Tapi nya didieu unikna téh nu maca anteng ngumbar lamunan mangsa maca kecap demi kecap nu diungkarakeun ku Sjarif Amin nu sakitu lantipna. Lir aya nu bakal manjang éndahna nalika diimajinasikeun lamun teu diwakcakeun kaleuleuwihi jadi carita, saperti :

”Panto diréképkeun. Disada ngajéprét. Tarik deuih kadéngéna téh ari keur jempé mah! Tuluy dikoncikeun, dua kali. Ngolétrak deu baé, ngan teu pati tarik cara tadi.

Léos kuring nyampeurkeun deui manéhna ...

Poho deui tuluyna mah lantaran balaka baé, kakara harita kuring nyorang kapurba ku rasa campuh kitu, asa dina impian nu bukti!”

            Aya pirang-pirang isarah anu nyangkaruk tur ngahudang mangpirang harti. Lamunan atawa imajinasi nu maca terus digoda jeung diélékéték sina terus kumacacang. Isarah ieu lain ngan ukur imajinasi nu kumacacang téh tapi ogé bakal ngahudangkeung mangpirang hal nu nyumput dina rasa. Saperti dina ahir ieu carita diungkarakeun.

“Atuh puguh baé, najan los kamana ogé kuring néangan manéhna, pirakau kapanggih. Da nu ditéangan kapindingan jirim kuring nu néangan!

Atawa ..., teuleungit teu sing saényana mah. Da éta mah angger aya. Tetep renggenek, anteng manteng dina geter angen kuring. Geus jadi milik kuring nu mutlak, ti barang kuring papangih jeung manéhna. Geus pada-pada ikrar rék silih “pibanda”.

Ti harita nepi ka ayeuna, éta mah geus pageuh maneuh, ngageugeuh di galeuh deudeuh, nyakrawati dina sanubari kuring, ngahuripan mamaras rasa.

Moal aya nu wani nyisikudi, sumawonna ngaganggu ngaharubiru. Da ngancik ngajadi di kuring lain di ni lian.

......................”

            Pan boa énya dina batin urang ogé aya nu jiga “Manéhna” nu teu sadar ayana. Nu mindeng dipikageugeut jeung dipikatineung.

            Sacara umum, najan ieu roman téh sakilas jiga buku diary nu éusina ngeunaan lalakon dina cinta tapi geus ngabeungharan karya sastra Sunda. Sakapeung sok asa maca naon nu kalakonan dina hirup nu maca. Komo lamun dina nyatana nu maca kungsi ngalaman lalakon duriat samodél kieu. Dina mangsa ayeuna, asa can kapanggih carita anu ngagalindeng sarupa kieu.

            “Manéhna”, nu ngancik dina hakna bawa ngajadi, geus nunjukkeun kaparigelan Sjarif Amin salaku pangarangna dina nepikeun carita.

Sajak Kiki Pratiwi

Liwung Gandrung

Lancipna girimis masih satia marengan. Lir katigin urang seja wakca kapigandrung. Jeung duriat horéng lana ngagurat.

Lancipna girimis masih satia marengan. Cacak liwung anteng kénéh dina lahunan. Ieu kapegung kumaha teuing kedalna. Geus heureut kecap pikeun cumarita.

Lancipna girimis masih satia marengan. Ngimpleng lalakon urang nu pasolengkrah. Nataan sarwa katineung urang nu hamo laas.

Panutan, di mumunggang kuring anteng jeung panineungan. Di pajaratan anjeun anteng nunda diri.

Bandung, 2011

Ngembat Jalan Langit

Ngembat-ngembat jalan ka langit

antara urang cadu kumulungkung

surti winaya, sagetih hiji

ayeuna urang haripeut geuning

ku lapat-lapat gentra hibar

Di lawang langit, sobat

Langgeng temen ninun harepan

Bandung, 2011

 

Nu Nyanding

Panutan, setraning rasa

ngadadak geueumeun

sabab gandrung kapegat jalan cagak

duh, aya nu nyanding lian ti anjeun

Panutan, bet tibelat ngadon katambias

sarwa sono awor jeung teu wani wakca

naha kuring lir Drupadi micinta Pandawa?

Bandung, 2011

Peuting

Urang masih kumalayang di awang-awang ngukir saban rasa. Kadeudeuh, kasono, kacinta diharéwoskeun susuganan Salira mireng. Bareng jeung mangpirang béntang nu ngawurkeun harepan satengahing arca jeung ririwa. Instrumentalia peuting anteng mapag impenan nu minuhan dada. Jeung imaji nu balik deui kana lalakon suwung nu teu weleh protes kana tiap lambaran Qadar.
Najan gumeter, ieu kidung atra muji Salira
Ah, da Salira geus pasti mireng!

Bandung, 2011

LIPSTIK

Geulis!
Lir Subadra dipapaés mayang aruman
Jeung mustika paniruk ati

Eta lambéy nu beuki ambucuy
hanjakal pinuh ku pupulasan
mangpirang wakca ngawirahma suwung
campelak sabda ngagugu nafsu

Geulis!
Mangsa harita neuteup sarérétan
beuki anteb
jirim Subadra atra Banaspati

Bandung, 2011

Sajak keur Salawasna

Dina lambaran ieu, galuring salawasna cumarita mapay cukang langit da geuning geus paheut seja ngajarumat bentang jeung ninun bulan. Di dieu urang anteng kumalayang di jomantara bari teu kungsi leupas paheuyeuk leungeun SALAWASNA!

Dina lambaran ieu, atra padungdung manglaksa kapegung mangsa urang ngajugjug rumpil peuting nu meredong, mangsa wakca dilegleg samagaha.

Dina lambaran ieu, galindeng kawih ngalun icikibung jeung instrumentalia bagja tur waluya mapag purnama. Didinya urang ngukir harepan satengahing langit, SALAWASNA!

Hariring jamparing, hariring jamparing silih peteng niruk ati nu honcewang sabab katigin mingkin bencar disinglar kingkilaban. Muga jembar sabab langit tetep nu urang SALAWASNA!